تساوی یا عدم تساوی ارث زن و مرد در اسلام

برخی از افراد ناآشنا با فقه ارث، با استناد ناقص و فریبکارانه به آیه زیر، این مسأله غیرواقعی را ترویج می دهند که گویا در همه موارد تقسیم ارث، اسلام ارث مرد را دو برابر زن قرار داده است و از این تقسیم، شبهه توهین دین به مقام زن را القاء می کنند.

خداوند در آیه 11 سوره نساء می فرماید:

(یُوصِیکُمُ اللَّهُ فِی أَوْلاَدِکُمْ لِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَیَیْنِ خداوند در باره فرزندانتان به شما سفارش می‌کند که سهم (میراث) پسر، به اندازه سهم دو دختر باشد؛

ولی ادامه آیه کمتر خوانده می شود که:

فَإِنْ کُنَّ نِسَاءً فَوْقَ اثْنَتَیْنِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَکَ وَ إِنْ کَانَتْ وَاحِدَةً فَلَهَا النِّصْفُ وَ لِأَبَوَیْهِ لِکُلِّ وَاحِدٍ مِنْهُمَا السُّدُسُ .... و اگر فرزندان شما، (دو دختر و) بیش از دو دختر باشند، دو سوم میراث از آن آنهاست؛ و اگر یکی باشد، نیمی (از میراث،) از آن اوست. و برای هر یک از پدر و مادر او، یک ششم میراث است، ....

آشنایان با کتاب های حقوقی خوب می دانند که برای فهم دقیق یک قانون، نیاز است دیگر قوانین نیز مورد مطالعه قرار گیرند. زیرا هر قانونی می تواند مصادیق و مقیدات فراوانی داشته باشد که بدون توجه به آنها این قانون جایگاه حقیقی خود را پیدا نخواهد کرد.

موارد بی شماری در ارث وجود دارد که ارث زن و مرد مساوی است، یا با وجود وارثان مرد، زن بیشتر ارث می برد و یا همه ارث را به زن می دهند. مانند:

1. وارثان متوفی، دختر و پدر و مادر او باشند: به دختر یک دوم و به هر کدام از پدر و مادر یک ششم می رسد.

2. وارثان متوفی، دختر و جد متوفی باشند: همه ارث به دختر متوفی می رسد.

3. وارثان متوفی، مادر او و برادران میت باشند: همه ارث به مادر می رسد.

4. وارثان متوفی، یک خواهر یا خواهران میت و عموها و دایی های میت باشند: همه سهم به همان یک خواهر و یا خواهران میت می رسد.

5. وارثان میت، دختر میت و عموها و دایی ها و پسرعموها و پسر دایی ها باشند: همه ارث به دختر میت می رسد.

6. وارثان میت، مادر او و عموها و دایی های میت باشند: همه ارث به مادر میت داده می شود.

7. وارثان میت، جده او و عموها و دایی ها باشند: همه ارث به جده (مادربزرگ) میت داده می شود.

8. در ارث کلاله مادری (خویشاوندان مادری)، غالبا مرد و زن مساوی ارث می برند.

و .....

البته بیشتر یا کمتر بودن سهام ارث هیچ فردی دلیل بر ارزش یا بی ارزشی او نیست. بلکه نظام حقوقی ارث با توجه به نظام تدوین شده در سایر ابواب فقه (مخصوصا نکاح و قصاص) شکل یافته است که ضمن احترام به حقوق اقتصادی هر فرد، با توجه به مسئولیت های مالی فرد، سهم خاصی برای او در نظر گرفته می شود.

بختیاروند- مدرس فقه و حقوق اسلامی