اجمال انواع برهان های اثبات ذات خداوند

برهان مفهوم محور:

براهینی هستند که فقط با واسطه مفهوم و تعریف خداوند در ذهن وجود او را در خارج ثابت می کنند، به این معنا که جایز نیست در هیچ بخشی از این نوع برهان بر هیچ واقعیتی خارج از ذهن تکیه کرد.

برهان مخلوق محور:

براهینی هستند که با وساطت وجود مخلوق (غیر خدا) در خارج وجود خداوند را ثابت می کنند. آشکار است که وساطت مذکور دقیقا به این معناست که اگر وجود مخلوق انکار شود، براهین مذکور خدا را ثابت نمی کنند. و نیز می توان گفت: براهینی اند که با وساطت خارجی مخلوق وجود خداوند را ثابت می کنند به نحوی که اگر وجود مخلوق (غیر خداوند) انکار شود، وجود خدا ثابت نمی شود.

برهان موجود محور:

 براهینی هستند که با وساطت واقعیت خارجی وجود خدا را ثابت می کنند. به نحوی که اگر وجود مخلوق (غیر خداوند) انکار شود، باز وجود خدا ثابت می شود. یا به جای آن: براهینی که فقط با وساطت مطلق واقعیت خارجی، و به تعبیر دیگر فقط با وساطت مطلق موجود، وجود خدا را ثابت می کنند.

عبدالرسول عبودیت، در آمدی بر نظام حکمت صدرائی، ج2، ص 158.