نیت به حمل اولی یا به حمل شائع
[شیخ بهائی] میگوید: «نیت، تنها آن نیست که کسی در ذهن یا با زبان بگوید مثلاً «قربة إلی الله» نماز میگزارم یا روزه میگیرم و معانی این الفاظ را از ذهن خود بگذراند، زیرا اینگونه اعمال، حرکت زبان و حدیث نفس است. نیّتی که در اعمال معتبر است، برانگیخته شدن نفس و میل و توجه آن به سوی هدف مقصود و پرواز روح است؛ همانند مرغی که از درختی پرواز میکند و از آن فاصله میگیرد و این انبعاث، میل و پرواز اگر در نفس نباشد، با الفاظ خاص و تصوّر معانی آن به دست نمیآید؛ همانند انسان سیری که بگوید غذا میخواهم؛ ولی حرکتی و میلی به طرف غذا نداشته باشد؛ برای چنین انسانی غذایی حاصل نمیشود».
مثلاً اگر مدرّسی به جهت حبّ شهرت، اظهار فضیلت و اقبال مردم به تدریس بپردازد، هرچند هنگام شروع درس، بگوید: قربة الی الله تدریس میکنم، باز نیت او جلب توجه مردم است و تقرّبی به سوی حق ـ تعالی ـ ندارد؛ همچنین در نماز نیز تا هنگامی که انسان در مسائل دنیا غوطهور است و در طلب آنهاست، نمیتواند قلب خود را متوجه خدا کند و این شخص نیز مانند فرد سیری است که میگوید اشتها به غذا دارم؛ ولی به طرف آن نمیرود و به سخن دیگر، اینگونه افراد به حمل اوّلی در نماز نیت دارند؛ اما به حمل شایع از آن غافلاند.[استاد جوادی آملی، تسنیم، جلد 18 - صفحه 74]