حسن و قبح عقلی

مربوط به تدریس جامعه الزهرا قم

درس عقائد: جلسه پنجم: حسن و قبح عقلی

بحث حسن و قبح عقلی، مبنا و شالودۀ مبحث عدل الهی در کلام اسلامی است. پس قبل از بحث از عدل الهی، ادله مثبتین و منکرین حسن و قبح عقلی را مرور می کنیم.

تبیین قاعدۀ حسن و قبح عقلی

مفاد قاعده حسن و قبح عقلی دو چیز است:

حسن و قبح در مقام ثبوت: افعالی که از فاعل های آگاه و مختار صادر می شوند، در نفس الأمر از دو قسم خارج نیستند، یا صفت حسن دارند و یا صفت قبح.

حسن و قبح در مقام اثبات: عقل انسان به طور مستقل می تواند حسن و قبح برخی از افعال را تشخیص دهد.

 

توضیح بیشتر: افعال انسان دارای عناوین اولیه مثل (خوردن و آشامیدن، راه رفتن، دست تکان دادن و ... ) و نیز عناوین ثانویه مانند عدل، ظلم، استهزاء، دروغ و راست و .... هستند.

مفاد حسن و قبح عقلی این است که:

اولا: افعال فاعل های آگاه و مختار با توجه به عناوین ثانویه، در نظر عقل یا حسن هستند یا قبیح.

ثانیا: عقل انسان می تواند به طور مستقل برخی از این حسن و قبح را بشناسد و برخی دیگر را از طریق وحی و شرع می شناسد.

دو نکته مهم:

الف) قائلین به حسن و قبح عقلی، آن را به نحو موجبه جزئیه می پذیرند و منکرین، آن را به نحو سالبه کلیه نفی می کنند.

ب) منظور از حسن و قبح در اینجا، حکم عقل عملی است و نه حکم عقل نظری.[1] احکام عقل عملی، احکام حوزه انجام و فعل یعنی بایستنی ها و نبایستنی ها هستند.[2]